Jak zacząć nosework – przewodnik dla początkujących
Zastanawiasz się jak zacząć nosework ze swoim psem? Zastanawiasz się, co to daje Twojemu psu i czy musisz brać udział w zawodach?
Nosework to dyscyplina kynologiczna, która pozwala psowi wykorzystać jego największy talent – niezwykły zmysł węchu. Jeśli marzysz o rozpoczęciu nauki nosework, ale nie masz dostępu do lokalnej szkoły, ten przewodnik dostarczy Ci wszystkich niezbędnych informacji, jak zacząć nosework w domu od podstaw.
Jak zacząć nosework – podstawowe informacje o dyscyplinie
Nosework, to sport psi polegający na wyszukiwaniu określonych zapachów ukrytych w różnych środowiskach, zarówno w pomieszczeniach, jak i na zewnątrz. Dyscyplina ta jest inspirowana pracą psów służbowych, takich jak te wyszukujące narkotyki czy materiały wybuchowe, ale w wersji sportowej wykorzystuje bezpieczne zapachy jak cynamon, pomarańcza, liść laurowy, eukaliptus. Na świecie mamy wiele różnych szkół noseworku, mają one swoje regulaminy, zawody, więc jeśli chcesz zająć się tym bardziej poważnie, to warto skierować swoje kroki do konkretnych szkół i stowarzyszeń. Nie znaczy to jednak, że nie mżna zacząć w domu i uczyć psa po prsotu żeby zaspokoić jego potrzeby.
Nauka nosework przynosi psom ogromną satysfakcję, ponieważ pozwala im wykorzystać ich naturalny instynkt łowiecki w kontrolowany sposób. To doskonały sposób na wzmocnienie więzi z psem, zwiększenie jego pewności siebie i zapewnienie mu stymulacji umysłowej, która często jest równie męcząca jak aktywność fizyczna.
Nosework jako terapia dla psów – więcej niż tylko sport
Coraz więcej behawiorystów i weterynarzy uznaje nosework za skuteczną formę terapii dla psów z różnymi problemami behawioralnymi i emocjonalnymi. Praca węchowa ma wyjątkowe właściwości terapeutyczne, które wynikają z naturalnych potrzeb i instynktów psa.
Nosework pomaga psom lękliwym i stresującym się poprzez budowanie pewności siebie w kontrolowanym środowisku. Każde udane znalezienie zapachu to mały sukces, który stopniowo zwiększa samoocenę psa. Praca niosem jest także naturalnie uspokajająca – koncentracja na węchu aktywuje system parasympatyczny, odpowiedzialny za relaks i regenerację.
Dla psów nadpobudliwych i reaktywnych nosework to nauka skupienia. Konieczność skupienia się na jednym zadaniu pomaga wyciszyć nadmiernie aktywny umysł. Psy uczą się samokontroli i cierpliwości, co przekłada się na lepsze zachowanie w codziennych sytuacjach.
Psy starsze lub rekonwalescenci znajdują w nosework idealną aktywność, która nie obciąża stawów, ale zapewnia niezbędną stymulację umysłową. To doskonała alternatywa dla psów, które nie mogą już intensywnie biegać czy skakać.
Nosework pomaga również w przypadku depresji u psów – szczególnie tych, które straciły motywację do zabawy czy nauki. Naturalna potrzeba węszenia i nagroda za sukces mogą przywrócić radość życia i chęć do aktywności. Dlatego tak ważne jest, by wiedzieć jak zacząć nosework w sposób pozytywny i motywujący dla zwierzęcia.
Jak zacząć nosework – różnice między metodami treningowymi
Skandynawska metodyka – precyzja przez smaki
Jestem instruktorką szkoły skandynawskiej, działającej wg regulacji Svenska Nose Work Klubben (SNWK), która charakteryzuje się systematycznym podejściem do nauczania. Przed wprowadzeniem właściwego zapachu docelowego, psy trenują z jedzeniem, ale od samego początku uczą się pracy na różnych wysokościach i poziomach. Ta metodyka skupia się na:
- Budowaniu precyzji lokalizacji – pies od początku uczy się szukać wyżej, niżej i na różnych poziomach
- Rozwijaniu opanowania – zwierzę nie rzuca się na nagrodę, ale spokojnie wskazuje miejsce
- Pracy z hydrolatami – używa się łagodniejszych wodnych destylatów zapachów roślin (eukaliptus, lawenda, liść laurowy)
- Systematycznym wprowadzaniu trudności – od prostych ukryć do bardziej skomplikowanych wyszukiwań
Zaletą tego podejścia jest wyjątkowa precyzja i umiejętność pracy w różnych warunkach przestrzennych od samego początku. Wadą może być dłuższy czas potrzebny na wprowadzenie właściwego zapachu oraz konieczność zdobycia hydrolatów (w Polsce, bo w Szweji kupimy je w każdym sklepie zoologicznym).
Osobiście bardzo lubię tę spójność nauki, skupienie na dokładności, pilnowanie pobudzenia psa, ale… początki mogą być nudne dla przewodnika, zwłaszcza takiego, który nie planuje z psem startów w zawodach, a chce wprowadzić szukanie zapachu jako fajną aktywność z psem.
Polska metodyka – szybkie wprowadzenie zapachu
W Polsce nie mamy jednej szkoły nosework, jak w Szwecji i innych krajach skandynawskich. Samo to może wprowadzić chaos dla początkującej osoby, bo zaczyna naukę w jednej szkole, a potem nie może pojechać na zawody innej organizacji, bo np. jest tam inny zapach, inny regulamin. Z tego, co zauważyłam, to polskie szkoły nosework często od początku wprowadzają parowanie zapachu z nagrodą. W zależności od szkoły, psy mogą pracować z olejkami eterycznymi (goździk, cynamon, pomarańcza) lub naturalnymi źródłami zapachu jak kawałki goździka, wysuszona skórka pomarańczy czy cynamon. Mamy też reprezentację szkoły skandynawskiej i hydrolatów. Ogólnie metodyka charakteryzuje się:
- Szybkim wprowadzeniem docelowego zapachu – pies od razu uczy się konkretnego zapachu, który będzie jego celem
- Natychmiastowym parowanie zapach-nagroda – zwierzę szybko kojarzy określony zapach z pozytywnym wzmocnieniem
- Różnorodnością podejść – od czysto rekreacyjnego po sportowe przygotowanie do zawodów
- Większą dostępnością materiałów – łatwiej zdobyć olejki czy naturalne źródła zapachów
Zaletą jest szybsze osiągnięcie celu treningowego i większa różnorodność ćwiczeń. Wadą może być mniejsza precyzja w początkowej fazie oraz potencjalne trudności z rozróżnianiem zapachów, jeśli fundamenty nie zostały dobrze zbudowane.
Trochę więcej o różnicach możesz znaleźć w naszym starszym wpsie na temat NOSEWORK
Jak zacząć nosework w domu – budowanie fundamentów
Przygotowanie przestrzeni treningowej
Zanim rozpoczniesz pierwsze treningi nosework, przygotuj odpowiednią przestrzeń. Może to być dowolne pomieszczenie w domu, garaż, a nawet ogród. Ważne, aby:
- Powierzchnia była bezpiecznac- nie trenuj na śliskich powierzchniach
- Zadbaj o brak rozpraszaczy – za dużo przedmiotów leżących na podłodze
- Temperatura była komfortowa dla psa
- Mieć kontrolę nad środowiskiem (możliwość zamknięcia drzwi, wyeliminowania hałasów)
Wybór pierwszego zapachu
Dla początkujących idealnym wyborem są zapachy łatwe do zdobycia i bezpieczne. Pies może szukać czegokolwiek! Unikaj zapachów, których pies nie lubi i olejków sztucznych, bo mogą być niezdrowe!
Jeden zapach, czy kilka? Tu też mamy różne podejścia. Jedne szkoły mieszają wszystkie trzy zapachy i wprowadzają je razem, a potem rozdzialają, inne szkoły wprowadzają po jednym zapachu na raz. Najważniejsze, żeby na początku trzymać się jednej metody (jednego zapachu lub mieszanki trzech) i pracować z całą resztą. Wprowadzanie kolejnych zapachów będzie już łatwe, jak pies pozna podstawy i strukturę.
Pierwsze kroki – parowanie zapachu z nagrodą
Krok 1: Nauka markera słownego Zanim zaczniesz jakiekolwiek ćwiczenia z wyszukiwaniem, pies musi perfekcyjnie znać marker słowny – słowo, które oznacza “brawo, dostajesz nagrodę!”. Może to być:
- “TAK!” – klasyczny marker
- “BINGO!” – entuzjastyczny i wyraźny
- “OK!” – prosty i łatwy do wypowiedzenia
- Klik – jeśli używasz klikera
Trenuj marker poza ćwiczeniami nosework: powiedz słowo i natychmiast daj nagrodę. Powtarzaj to przez kilka dni, aż pies będzie reagował na marker radością i oczekiwaniem nagrody.
Krok 2: Przyzwyczajenie do pojemnika z pracą na różnych poziomach Użyj małego, metalowego pojemnika z otworami. Na początku polecam pracę na samych smaczkach i używanie np. hasła szukaj… Od samego początku umieszczaj pojemnik na różnych wysokościach:
- na podłodze
- na niskim stoliku lub krześle
- w szafce na wysokości nosa psa
- pod krzesłem (niżej)
Krok 3: Parowanie zapachu z nagrodą – uczenie zapachu. Włóż do środka kawałek materiału nasączonego zapachem wraz z najlepszymi smakołykami psa. Polecam pudełko z dziurkami – do środka zapach, na pokrywkę smaczki. Możesz też użyć małej szklanki i sitka. Do kubka/szklanki zapach, na wierzch smaki. Możesz zacząć od tego, że masz pojemnik w ręce, na podłodze obok nogi, potem kładź go dalej od siebie.
Krok 4: Pierwsze prezentacje z markerem Pokaż psu pojemnik na różnych poziomach, pozwól mu go powąchać i natychmiast użyj markera słownego (“TAK!”), a następnie wydaj smakołyk. Pamiętaj: marker -> nagroda, zawsze w tej kolejności!
Hasła startowe i komendy w nosework
Hasło do rozpoczęcia wyszukiwania
Ważne jest, żeby pies wiedział, czego szuka. Jak np szuka jedzenia i masz już komendę szukaj, to NIE używasz jej przy szukaniu zapachu. jeśli trenujecie mantrailin, gdzie pies szuka osoby, albo bawicie się w szukanie trufli (lub kurek), to też hasło musi być inne. Chodzi o to, żeby pies słysząc hasło wiedział, czy ma szukać zapachów noseworkowych, ludzi, czy jeszcze innych rzeczy. Przykłady:
- “Szukaj!”
- “Pracuj!”
- “Find it!”
- “Zapach!”
- “Niuchaj!”
Ważne: wybierz jedno hasło i konsekwentnie go używaj. Pies musi się nauczyć, że to konkretne słowo oznacza początek pracy węchowej.
Budowanie sekwencji startowej
Stwórz rytuał przed każdym treningiem, dzięki temu psu będzie łatwiej, będzie wiedział, co ma robić.
- Przygotowanie mentalne – spokojnie załóż psu smycz treningową lub szelki – warto mieć inne szelki, lub obrożę do tnosework. Można też psu założyć chusteczkę.
- Pozycja startowa – ustaw się z psem w miejscu, z którego rozpocznie przeszukiwanie – możesz zaczynać z małej wycieraczki, dywanika, przyklejonej taśmy, albo obok pachołka
- Hasło startowe – wyraźnie wypowiedz wybrane hasło, możesz wskazać też ręką przestrzeń do szukania
- Uwolnienie – pozwól psu rozpocząć pracę – pies może pracować na lince/smyczy lub luzem
Jak zacząć nosework – nagradzanie i timing – klucz do sukcesu
Rodzaje nagród
Fajnym pomysłem na nagrody w nosework są tak zwane rosiczki – kulki na rzepy, do której można schować smakołyki. Dzięki temu:
- Pies dostaje nagrodę bezpośrednio przy źródle zapachu
- Opiekun nie musi biegać do psa z nagrodą
- Nagroda jest bardziej atrakcyjna (pies musi “wydobyć” smakołyk)
- Buduje się precyzyjne oznaczanie miejsca
Ogólnie w nosework najczęściej na poczatku nagradzamy jedzeniem – małe kawałki miękkch smakołyków, a na koniec dajemy większą nagrodę lub zabawę. Oczywiście nagrodę zawsze dostosowujemy do psa, więc jak pies nie ma w ogóle motywacji jedzeniowej, to wprowadzamy zabawę.
W Skandynawii, oprócz nosework, popularną dyscypliną jest też Detekcja (special sök). Pies szuka kawałków czerwonego konga, a w nagrodę dostaje całego konga do zabawy. Oczywiście, jak pies n ie lubi konga, a chcemy trenować tę dyscyplinę, to zapach gumy parujemy z… jedzeniem 😉
Timing nagradzania – marker jest kluczowy
Sekwencja musi być zawsze taka sama:
- Pies znajdzie zapach
- Natychmiast marker słowny (“TAK!”, “BINGO!”)
- Roziczka lub nagroda przy źródle zapachu
Pamiętaj: marker słowny mówi psu “to jest to!”, a nagroda fizyczna potwierdza sukces. Bez markera pies nie wie, w którym momencie zachował się dobrze. Jest to o tyle ważne, że w nosework często pies pracuje w pewnej odległości od nas, więc ciężko idealnie w trakcie znalezienia podać mu nagrode, jak ma to miejsce, gdy np nagradzamy psa za siedzenie przy nodze.
Praca z oznaczaniem – następny poziom
Czym jest oznaczanie w nosework
Oznaczanie to sposób, w jaki pies informuje przewodnika o znalezieniu zapachu. Może to być:
- Siad przy źródle zapachu
- Dotknięcie nosem (touch)
- Szczekanie przy znalezisku
- Zamieranie w pozycji stojącej
Na początku my wiemy, gdzie jest ukryty zapach i nagradzamy psa, ale początkowe treningi to dla nas nauka czytania psa – jak zmienia się psie zachowanie, gdy znajduje zapach? Może np przestać machać ogonem, albo machać jeszcze mocniej. Może spoględać na zapach i na nas, może “strzyc” uszami. Te zachowania są na początku bardzo subtelne, ale im więcej ćwiczymy, tym dla nas stają się jaśniejsze. Na zawodach to Ty masz wiedzieć, że pies znalazłm zapach, więc nie musisz wprowadzać specjalnego oznaczania, ale jest to po prostu wygodne i jest to też dodatkowy trening!
Nauka podstawowego oznaczania
Oznaczanie najlepiej dopasować do psa. Jeśli pies naturalnie siada, to możemy go wprowadzić, ale jek nasz pies nie lubi tej komendy, to nie róbmy siadania. Jeśli pies trąca zapach – naucz go “touch” dotykania, to nie są materiały wybuchowe, więc w nosework możecie tę metodę stosować.
Ogólnie większość metod warto wypracować wcześniej, bez kontekstu nosework, żeby pies wiedział doskonale co znaczą poszczególne hasła.
Metoda siadu
- Gdy pies znajdzie pojemnik z zapachem, dajesz polecenie: “siad”
- Natychmiast po siadzie wydaj nagrodę przy pojemniku
- Powtarzaj to do momentu, gdy pies sam zacznie siadać przy zapachu
Metoda touch
- Gdy znajdzie zapach, poproś o “touch” wskazując pojemnik
- Naucz psa komendy “touch” poza treningiem nosework
- Nagradzaj za dotknięcie nosem pojemnika
Utrwalanie oznaczania
- Bądź konsekwentny – zawsze wymagaj tego samego oznaczania
- Nagradzaj tylko po wykonaniu oznaczania, nie za samo znalezienie
- Jeśli pies nie oznaczy, nie wydawaj nagrody i powtórz ćwiczenie
Właściwa kolejność wygląda tak:
- Oznaczenie (np. siad, patrzenie, dotyk itp.)
- Hasło nagradzające („Bingo!”, „Tak!”, „Super!”)
- Nagroda (smakołyk, zabawa, pochwała)
Dlaczego w tej kolejności?
- Oznaczenie to zachowanie psa — on „mówi”: „Tu jest zapach!”
- Hasło („Bingo!”) to Twój komunikat: „Zgadza się, brawo, teraz będzie nagroda”
- Nagroda wzmacnia wszystko i buduje pozytywną motywację
Jeśli dasz „Bingo!” zanim pies się zatrzyma lub siądzie, to sygnalizujesz zakończenie zadania i pies może się ruszyć — nie uczysz go wtedy precyzyjnego wskazywania.
Typowe błędy początkujących i jak ich unikać
Błąd 1: Zbyt szybkie wprowadzanie utrudnień
Nie spiesz się z komplikowaniem ćwiczeń. Każdy etap powinien być opanowany w 80% przed przejściem do następnego.
Błąd 2: Nieregularność treningów
Lepiej trenować 10 minut codziennie niż godzinę raz w tygodniu. Nosework wymaga systematyczności.
Błąd 3: Brak konsekwentnego używania markera słownego
Największym błędem jest nieużywanie markera słownego lub używanie go nieskonsekwentnie. Pies musi wiedzieć, w którym momencie zachował się dobrze!
Błąd 4: Zbyt długie sesje
Początkowo sesje powinny trwać maksymalnie 10-15 minut. Pies musi kończyć trening z chęcią na więcej.
Błąd 5: Brak cierpliwości
Niektóre psy uczą się szybciej, inne potrzebują więcej czasu. Nie porównuj swojego psa z innymi i doceniaj każdy postęp.
Plan treningowy na początek – jak zacząć nosework?
Pierwszy miesiąc: Fundamenty z wysokościami
Pierwszy tydzień: Marker słowny i poznanie pojemnika
- Nauka markera słownego poza treningiem nosework
- Prezentacja pojemnika z jedzeniem na różnych poziomach
- Parowanie jedzenia z zapachem
- Parowanie marker – nagroda przy pojemniku
Tydzień 2: Proste ukrywanie na różnych wysokościach
- Ukrywanie w widocznych miejscach na różnych poziomach
- Praca na podłodze, krzesłach, pod meblami
- Wprowadzenie hasła startowego
Tydzień 3-4: Rozwój umiejętności przestrzennych
- Bardziej skryte miejsca na różnych wysokościach
- Pierwsze próby z rosiczką lub alternatywną nagrodą przy źródle
- Utrwalanie markera słownego
Drugi miesiąc: Precyzja i oznaczanie
Pierwszy tydzień: Wprowadzenie oznaczania
- Nauka podstawowego oznaczania (siad, touch, patrzenie)
- Nagroda tylko po wykonaniu oznaczenia
- Praca w różnych pomieszczeniach
Tydzień 3-4: Utrwalanie i różnorodność
- Różne typy skrytek (w pudełkach, za meblami, w szafkach)
- Wydłużanie czasu przeszukiwania
- Pierwsze próby na zewnątrz
Trzeci miesiąc: Zaawansowane umiejętności
Tydzień 1-2: Praca zewnętrzna
- Ogród, taras, balkon
- Różne warunki atmosferyczne
- Adaptacja do nowych środowisk
Tydzień 3-4: Przygotowanie do kolejnego etapu
- Wprowadzenie drugiego zapachu (jeśli planowane)
- Dłuższe sesje pracy
- Ocena postępów i planowanie dalszego rozwoju
Kiedy szukać pomocy profesjonalisty
Mimo że da się zacząć nosework samodzielnie, są sytuacje, w których warto skonsultować się z instruktorem:
- Pies traci zainteresowanie
- Nie możesz uzyskać stabilnego oznaczania
- Chcesz przygotować się do zawodów sportowych
- Pies wykazuje zachowania niepokojące podczas pracy (stres, agresja)
Podsumowanie – nosework jako droga do lepszej relacji
Nosework to znacznie więcej niż sport – to sposób na zbudowanie głębszej więzi z psem i zrozumienie jego naturalnych potrzeb. Niezależnie od tego, czy zdecydujesz się na nosework, żeby startować w zawodach, czy chcesz pracować w domu, niezależnie od szkoły, jaką wubierzesz – najważniejsza jest konsekwencja, cierpliwość i radość z wspólnej pracy.
Pamiętaj, że każdy pies ma swoje tempo nauki, a Twoja postawa i entuzjazm są kluczowe dla sukcesu. Rozpocznij od prostych ćwiczeń, buduj rutynę treningową i ciesz się tym niesamowitym doświadczeniem odkrywania świata zapachów razem ze swoim czworonożnym partnerem.
Nosework może stać się nie tylko sposobem na aktywne spędzanie czasu, ale także mostkiem do zrozumienia, jak niezwykły jest zmysł węchu Twojego psa i jak wiele radości może przynieść mu wykorzystanie tego naturalnego talentu.
A jeśli jednak wolisz inne, bardziej aktywne zabawy z psem, to popatrz na nasze eboki, np.
